SALPAS

Testuingurua 

Azken urteotan, tresna txikietako flotako arrantzaleek zailtasunak izan dituzte berdela harrapatzeko, espeziea sakonera handiagoan dagoelako, eta ez direlako iristen esku-lerroekin eta amuekin arrantzatzeko metodo tradizionalekin. Arraste- eta inguraketa-flotek, berriz, berdela harrapatzen jarraitzen dute, arazorik gabe. 

Sektoreak berdel-karkaxen banaketa bertikalean egindako aldaketa horiek hainbat arrazoiri egozten dizkie. Arrantzale batzuek berdelaren sakontasun handiagoa gainazaleko “salpa” edo “zikiña” esaten diotenaren kontzentrazio handiekin erlazionatu dute, izan ere, sónar eta ekosondoetako pantailak oztopatzen ditu, ekogramak zikinduz. Beste batzuek iradokitzen dute berdelaren portaera aldaketa zimarroiaren ugaritasuna handitzearekin lotuta egon daitekeela, harrapari natural horrek berdela sakonera handiagoetara mugiarazten baitu, saihesteko. 

Antzeko fenomenoa ikusten da antxoan ere; izan ere, sakonera handiagoan dago, eta inguraketa-arrantzaleen sareak “marmoka” esaten dioten salpaz beteta daude. Ikerketa zientifikoek ere, hala nola AZTIren JUVENA kanpainak, baieztatzen dute antxoa gazteen joera dela plankton masa handiak (“zikiña”) agertzen diren eremuak saihestea, eta sakonago mugitzea planktonetik ihes egitea ezinezkoa denean. 

Sektorean funtsezkoak diren espezieen banaketan gertatzen diren aldaketa horiek  zuzenean eragiten diote arrantza-flotaren errentagarritasunari, batez ere artisau- eta inguraketa-flotei, horiek baitaude kaltetuen. Egoera horren aurrean, teknologia berriak eta arrantza estrategiak egokitzera bideratutako arintze neurriak diseinatu nahi dira, baliabide horien ustiapen jasangarria eta eraginkorra bermatzeko. Horregatik, funtsezkoa da populazio pelagiko horien banaketan aldaketa horiek eragiten dituzten faktoreak ulertzea. 

Helburua 

 “Salpak”-en helburu orokorra da flotak antxoaren banaketa bertikalaren aldaketetara eta ur zutabeko berdelera egokitzea. Horretarako, honako ekintzak proposatzen ditu: 

•  Azken urteetan antxoaren eta berdelaren posizioak zutabean izan duen aldaketa zehaztea. 
• Antxoaren eta berdelaren banaketa bertikalean izan diren aldaketek eragin ahal izan dituzten faktoreak definitzea. 
• Egokitzapen teknologikoak eta arrantza estrategiak proposatzea, antxoaren eta berdelaren banaketa bertikalean izandako aldaketek eragindako flotari ustiapen eraginkorra eta jasangarria ziurtatzeko. 

Emaitzak 

Laburbilduz, azterlanak agerian utzi du ingurumen-faktoreak direla, neurri batean behintzat, berdelaren eta antxoaren banaketa bertikalari dagokionez ikusten ari den aldaketen erantzuleak. Antzemandako itsas ekosistemaren aldaketak uraren tenperaturaren igoerari, bero-boladen iraupenaren eta intentsitatearen igoerari eta organismo gelatinosoak ugaltzearen ondorio dira. Aldaketa horien aurrean, azken urteetan antxoa sardak sakonago daudela erakutsi dugu, eta aldaketa hori tenperaturak zuzentzen duela dirudi. Berdelak ere eredu berari jarraitzen diola dirudi, nahiz eta alderdi hori sakonago ikertu behar den. Proiektuak 2025ean jarraitzen du, sektoreari erantzuteko beharrezkotzat jotzen diren alderdiak aztertzen jarraitzeko. 

Hona hemen aldi horretan lortutako emaitza garrantzitsuenen xehetasun batzuk: 

• 2014., 2017., 2019. eta 2021. urteen artean berdel-sardetan batez besteko sakontzeak gora egin duela ikusi da. 
• Baieztatu da antxoaren banaketa bertikala aldatu egin dela 2013-2023 serie historikoan. 2019tik aurrera, antxoa sardak 2015etik 2019ra bitarteko aldirako baino bi aldiz sakonago daude. 
• Ingurumen aldagaiak aztertuta, ikusi da isoterma 12-13 ° C hondoratu dela (berdela jartzeko tenperatura tarte optimoa) 2016, 2023 eta 2024ko kostaldeetan. Aldaketa hori flotak behatutako berdel-karkaxen sakontasun handiagoarekin lotu daiteke. 
• Lotura estatistikoki esanguratsua izan da antxoa-bankuen posizioaren eta ur-zutabearen batez besteko tenperaturaren artean. Antxoa bankuak sakonago daude tenperaturak gora egin ahala. 
• Plankton laginak aztertu dira organismo gelatinosoak identifikatzeko, salpak barne, 2016., 2019. eta 2022. urteetarako, berdelaren eta antxoaren kosteran. Analisi horiek metodo tradizionalak eta genetikoak konbinatu dituzte. Emaitzek adierazten dute urtaroen araberako aldaketa izan dela salpen eta organismo gelatinosoen populazioaren osaeran, eta erakunde horiek urtez urte gora egin dutela 2022ko maiatzean, baina ez martxo-apirilean. Badirudi igoera horrek lotura positiboa duela gainazaleko tenperaturaren igoerarekin. Azterketa honetan hautemandako bero-boladen iraupenaren eta intentsitatearen hazkundea kontuan hartuta, zentzuzkoa dirudi organismo horiek denboran gora egingo dutela aurreikustea. 
• Berdel-arrantzan ari den bitartean, ontzi profesional bateko arrantza-zundaren pantailaren monitorizazioak atun gorriak berdel-sardei egindako erasoak agerian uzten ditu. Eraso horiek esku-lerroko flotari eragiten dizkioten ondorioak bankuen sakabanaketatik arrantza-aparailuaren hausturaraino doaz. 
• Sektoreari egindako inkestari dagokionez, haren iritziz, berdela harrapatzeko zailtasun nagusiak honako hauek dira, garrantziaren arabera: (1) baliabidearen erabilgarritasun txikiagoa; (2) arrainaren sakonera handiagoa eta hondoari itsatsita mantentzen da, eta (3) eremuan egonaldi txikiagoa. Arazo horren kausa posibleei buruzko galderari dagokionez, honako hauek izan ziren garrantzitsuenak: (1) gehiegizko arrantza beste eremu batzuetan; (2) harrapariak, berdelari aurre egiten diotenak, eta (3) tenperatura, klima aldaketaren ondorioz. Azkenik, elkarrizketatuek aho batez uste dute salpak, marmokak edo beste edozein zikiña mota ez dela arazo berdela edo antxoa inguratuarekin arrantzatzeko.