BIGFIS

Testuingurua

Itsas ziklo biogeokimikoa (BGC) funtsezko prozesua da ozeanoetan, eta karbonoa, nitrogenoa eta fosforoa bezalako elementu kimikoak garraiatu eta eraldatzea hartzen ditu barne . Elementu horiek fitoplanktonak mantenugai gisa erabiltzen ditu. Gainera, sakonera txikiko geruzetan eskuragarri dagoen argiari esker, fitoplanktonak fotosintesia egiten du, eta, horri esker, hazi egiten da. Horretaz gain, itsasoko elikadura-katearen oinarria da, zooplanktona eta arrainak bezalako organismoentzako elikagai baita. Era berean, materia organikoa eta oxigenoa ere fotosintesian sortzen da, eta eremu sakonagoetara jaisten da. Bertan, bakterioek deskonposatzen dute, berriz ere ozeanoaren azaleko geruzan erabil daitezkeen mantenugaiak eta karbono dioxidoa askatuz, ekosistemaren oreka mantenduz. Itsas korronteek eta prozesu fisikoek, hala nola azaleratzeak eta nahasketa bertikalak, erraztu egiten dute mantenugaien mugimendu hori sakonetik gainazalera, eta berebiziko garrantzia du BGC zikloan.  Aldi berean, klima-aldaketak ingurumen-baldintzetan eragin ditzakeen aldaketek ere eragina izango dute BGC zikloan. Beraz, funtsezkoa da BGC zikloa eta parte hartzen duten prozesu fisikoak sakon ezagutzea, ekosisteman eta ingurumenean dituen ondorioak ulertzeko, bai eta klima aldaketak horietan dituen ondorioak ulertzeko ere. Gaur egun ezagutza gutxi dago gai honi buruz gure kostaldearen aurrean.

Prozesu horiek eta ekosisteman duten eragina aztertzeko, hainbat behaketa-tresna erabiltzen dira, hala nola sateliteak, itsasontzi ozeanografikoak eta deriba-buiak. Horien artean, glider izeneko urpeko ibilgailu autonomoak nabarmentzen dira efizienteak eta jasangarriak direlako, eta datuak sakontasun handiz eta espazio-estaldura luzez biltzeko aukera ematen dutelako. Gailu horiek baliagarriak izan dira prozesu fisikoak eta biogeokimikoak eskala txikian (azpimesoeskala) behatzeko Prozesu haek funtsezkoak dira elikagaien banaketa eta itsasoko produktibitatea ulertzeko. Gliderren erabilera berria da gure kostaldean, eta nabarmen lagun dezake prozesu horien arteko harremanari buruzko ezagutza mugatua hobetzen, monitorizatzeko gaitasuna hobetzen eta klima-aldaketak itsas ekosistemetan dituen ondorioak ulertzen.

Helburuak

BGC zikloak funtzionamendu ekosistemikoan duen garrantzia dela eta, gure kostaldean (sub)mesoeskalako prozesu fisikoen bidezko modulazioa ez jakitearekin batera, proiektu honen helburu nagusia da 3D-ko BGC akople fisikoa aztertzea euskal kostaldearen aurrean, eta BGC aldagaien behaketa-gaitasuna hobetzea. EuskOOS behaketa-sareak, bi glider gailuren etorrerarekin, aurrekaririk gabeko aukera ematen du horretarako.

Proiektuaren helburu zehatzak honako hauek dira:

• Eskuragarri dauden glider kanpainetan eskala espazial laburretarako akople fisikoa-BGC prozesuak aztertzea, (sub)mesoeskalako prozesuek zonako BGC aldagaien banaketa espazialean duten eragina hobeto ulertzeko eta ekoizpen primarioaren, uren kalitatearen eta klima aldaketaren banaketaren ezagutza hobetzen laguntzeko.
• Dauden datu-serieen multzoari laguntzea, BGC aldagaien mapaketa espaziala eginez. Aldagai horiek funtsezkoak dira zerrenda ozeanikoan, euskal kostaldearen aurrean, BGC zikloa aztertzeko gliderren bidez, orain arte behatu ez diren eremuak estaliz, espazioaren eta denboraren araberako bereizmena handituz eta ur-zutabearen estaldura handituz
• Gliderrek behaketa-sarea osatzeko duten ahalmena ebaluatzea eta behaketa-plan ezin hobea proposatzea, BGC aldagaien jarraipena eta epe luzerako joeren azterketa hobetuz.
• Eremuan dauden BGC aldagaien Copernicuseko ereduen lehen azterketa egitea, behaketekiko egokitzapena eta prozesuen azterketari eta etorkizuneko baldintzen aurreikuspenari egin diezaioketen ekarpena ebaluatzeko.

Inpaktua

Emaitzek ezagutza berria ekarriko dute gaur egun gure eremuan urria den eta uren kalitateari, klima-aldaketari eta arrantza-espezieei lotutako lehen mailako produkzioari dagokienez interesa izan dezakeen eremu batean. Halaber, onurak izango ditu gure kostaldearen aurrean dagoen zerrenda ozeanikoaren BGC baldintzen jarraipena egiteko. Proiektutik espero diren emaitzen inpaktu zientifikoak honako hauek izango dira:

• BGC akople fisikoari buruzko ezagutza hobetzea, (sub)mesoeskalako prozesuek BGC aldagaien banaketan duten eragina ulertzeko eta, horrela, gure kostaldeko BGC zikloa eta horrek gure kostaldeko ekosistemetan eta ingurumenean duen eragina hobeto ulertzeko.
• Gliderrek inguru horretan BGC aldagaiak behatzeko gaur egun duten gaitasuna handitzeko egiten duten ekarpenari buruzko ebaluazioa, baita epe labur, ertain eta luzean haien erabilera optimizatzeko plan bat ere. BIGFIS aurrerapauso bat izango da EuskOOS behatokien eta Klima Aldaketaren behatokien gaitasunak areagotzeko gure kostaldea hobeto ulertzeko beharrezkoak diren diziplina anitzeko datuen integrazioan.
• BIGFISek inguruan dauden BGC ereduen erabilgarritasuna ebaluatzen lagunduko du, prozesuen azterketa eta BGC baldintzen jarraipena osatzeko.