Planeta kaltetu gabe elikagaien ekoizpena handitzeko gakoak aztertu ditu AZTIk: ekodiseinutik kontsumitzailearen paperera

• Zentro teknologikoak txosten bat argitaratu du sektorearen alderdi kaltegarrienei aurre egiten laguntzeko, izan ere, besteak beste, erabilitako uraren % 70 kontsumitzen du eta berotegi efektuko gasen emisioen % 24ren arduraduna da. 
• Ekodiseinua, hondakinen aprobetxamendua, proteina alternatiboen iturrien bilaketa edo kontsumo joeren analisia dira soluzioetako batzuk.

Derio, 2025eko urtarrilaren 28a– 2050erako elikagaien ekoizpena % 60 handitu beharko da munduko biztanleriaren hazkundearen ondorioz. Honek esan nahi du, nekazaritzako elikagaien sektoreak ingurumena arriskuan jartzeaz gain, egonkortasun ekonomiko eta soziala ere arriskuan jartzen duten erronkei aurre egin beharko dela. Testuinguru horretan, AZTI zentro teknologikoak elikagaien industriako jasangarritasunari buruzko memoria bat argitaratu berri du, non erronka horiek aztertzen diren, eta zientzian oinarritutako estrategiak proposatzen diren ekoizpen eredu jasangarri eta ekitatibo baterantz igarotzeko. 

Industria horren eragina esanguratsua da. Gaur egun, munduko ur gezaren % 70 kontsumitzen du, gero eta baliabide urriagoa, eta berotegi efektuko gasen emisio guztien % 24ren arduraduna da, klima aldaketari zuzenean eragina izanda. Gainera, bere jarduerak lurreko biodibertsitatearen galeraren % 60 eragin du, eta arrain komertzialen gehiegizko ustiapenaren % 90 eragiten du, itsas ekosistemen jasangarritasuna arriskuan jarriz. Zifra horiek agerian uzten dute sektoreak ingurumen inpaktu handia sortzeaz gain, klima aldaketaren, ur eskasiaren eta tenperaturen igoeraren ondorioak ere pairatzen dituela, eta faktore horiek zuzenean eragiten dutela kontsumitzaileek ordaintzen dituzten ekoizpen kostuetan eta prezioetan. 

Ekodiseinua eta ekonomia zirkularra: soluzio integralak 

Erronka horiei eta ingurumen inpaktua murrizteko estrategia eta araudi berriei aurre egiteko, AZTIren txostenak ikuspegi integral bat proposatzen du, produktuen diseinutik hasi eta azken kontsumitzaileen inplikaziora arte.  

Lehenik eta behin, azpimarratzen du beharrezkoa dela ingurumen irizpideak txertatzea garapenaren lehen urratsetik hasita, ekodiseinuaren eta produktuen bizi zikloaren analisiaren bidez. Ikuspegi horrek aukera ematen du fase guztietan inpaktuak ebaluatzeko eta minimizatzeko, lehengaiak ateratzetik bizitza baliagarria amaitu arte. 

Era berean, nabarmendu du garrantzitsua dela ingurumen inpaktuak prebenitzea horiek gertatu aurretik, ekoeraginkortasun planak hartuta, baliabide naturalen eta energetikoen erabilera murrizteko eta, aldi berean, ekoizpen prozesuetan sortutako hondakinak minimizatzeko. Filosofia horren ildotik, ekonomia zirkularra etorkizun handiko irtenbideetako bat da. Txostenak adibide arrakastatsuak jasotzen ditu, hala nola abeltzaintzako elikadurarako kafe hondarrak berrerabiltzea edo akuikulturako garagardo sektorearen hondakinak aprobetxatzea, eta horrek erakusten du azpiproduktuek baliabide baliotsu gisa duten ahalmena. 

Gainera, txostenak proteina alternatiboen iturri berriak aztertzearen alde egiten du, hala nola intsektuak, mikroalgak, arrantza-bazterkinak edo haragi landua, aukera jasangarri eta bideragarri bihur daitezkeenak elikagaien eskaera global gero eta handiagoari erantzuteko. Aldi berean, tokiko eta hurbileko ekoizpena sustatzeko beharra nabarmentzen du, garraioari lotutako ingurumen aztarna murrizteko eta komunitateen erresilientzia sustatzeko. 

AZTIk kontsumitzaileak sentsibilizatzearen eta ahalduntzearen garrantzia ere azpimarratu du. Salmenta-puntuetan informazio argia eta eskuragarria ematea funtsezkoa da herritarrek erabaki arduratsuak hartu ahal izan ditzaten, elikadura-kate osoan eragin positiboa izan dezaten. 

Elikagaiak xahutzearen erronka 

Txostenak premiazko arazo bat ere azpimarratzen du: elikagaien xahutzea. Europar Batasunean, urtean 591 milioi tona elikagai alferrik galtzen dira, hau da, 131 kilo biztanle bakoitzeko. Hondakin horien erdia baino gehiago etxeetan gertatzen da, eta, ondoren, % 10,4 ekoizpen primarioan eta % 20,2 produktuen fabrikazioan. Fenomeno horrek, ondorio sozial eta ekonomiko larriak sortzeaz gain, ingurumen inpaktu esanguratsua ere eragiten du, elikagaiak alferrik galtzeak 254 milioi tona CO2 adierazten baititu, hau da, Europako elikadura sistemaren emisio guztien % 16. 

“Elikadura industria jasangarri baterako bideak digitalizazioa, trazabilitatea, berrikuntza eta, batez ere, pertsonak lehenestea eskatzen du: sektorean lan egiten dutenetatik kontsumitzaileetaraino, horien erabakiek zuzenean eragiten baitute elikadura kate osoan”, nabarmendu du Jaime Zufiak, AZTIko prozesu eraginkor eta jasangarrien arloko koordinatzaileak. 

Txosten osoa eskuragarri dago hemen.