MANUEL GONZÁLEZ. AZTIko Behaketa eta Datu Sistemen arloko ikertzailea

Iraila-urria eta otsaila-martxoa marea bizi handien garaia da. Aste honetan urteko muturreko kota batzuk erregistratuko dira, bai itsasgoran, bai itsasbeheran.

Hala ere, marea horien fenomenoa ez da hilabete hauetan bakarrik gertatzen. Marea biziak izaten dira urteko hilabete guztietan, eta ilberrian edo ilbetean gertatzen dira. Hori gertatzen denean, ilargiaren eta eguzkiaren eragina egokitu egiten da, eta biak batzen dira, marea biziak sortuz. Hala ere, gela gero eta handiagoetan edo txikiagoetan eguzkiaren efektua ilargiaren efektuari kontrajartzen zaio, eta orduan mareak txikiagoak dira, marea hilak bezala ezagutzen direnak

Baina, zergatik gertatzen dira urteko marea bizi handienak irail-urrian eta martxoan? Garai horietan eguzkiaren eragina maximoa da ekinozioengatik, urtean bitan gertatzen baitira (martxoaren 21ean eta irailaren 21ean). Ekinozioak egunak (orduak argiarekin) gauen iraupen berdina duen urteko uneak dira.

Itsasaldien ondoriozko itsas mailaren aldaketetan hainbat faktorek eragiten dute. Alderdi astronomikoa funtsezkoa da (marea osoaren % 95, gutxi gorabehera, gure kostaldean), itsasaldiak berak eragiten du, eta epe luzera zehaztasun handiz aurreikus daiteke (urte batetik bestera, edo zenbait urtera, zenbait zentimetro, 5-10 cm, altueran eta minutu gutxi batzuetan, 15 “baino gutxiago denboran). Antzeko aurreikuspen-prozesua da, neurri bateraino, urtaro aldaketak noiz gertatzen diren edo egunsentiaren ordua eta urteko edozein egunetako ilunabarra, behaketan eta doikuntzan oinarritua. Osagai astronomikoagatik bakarrik, litekeena da martxoko marea biziak edo irailekoak izatea urteko indartsuenak. Hala ere, gure kostaldean itsasoaren azaleko geruza (lehen 50-100 metroak) beroagoa dago irailean (udaren amaiera) martxoan baino (neguaren amaiera), eta horrek iraileko mailak martxokoak baino zentimetro gutxi batzuk altuagoak izatea eragiten du (4-8 cm).

Faktore meteorologikoa, berriz (euskal kostaldeko marea osoaren 30-40 cm inguru gehienez), ez da hain zehatza, eta epe laburrera bakarrik aurreikus daiteke (7 egun baino gutxiagora). Eguraldiaren eta itsasoaren araberakoa da alderdi meteorologiko hori, hau da, haizearen norabidearen eta intentsitatearen, presio atmosferikoaren, euri-jasa handien, olatuen eta abarren araberakoa. Horregatik, zailagoa da aurreikustea, baina itsasertzeko kalteak larriki areagotu ditzake marea biziak eta ekaitzak bat egiten badute. Marea meteorologikoa nabarmena da ezohiko egoera atmosferikoetan, hala nola urakanetan, non presio atmosferikoaren jaitsierak eta haizeak metro bat baino gehiagoko itsas mailaren altxatzea eragin dezaketen.

Astroen erakarpena

Ilargiak, eguzkiak eta lurrak berebiziko garrantzia dute mareen fenomenoan. Marea biziak izar horiek gutxi gorabehera lerro zuzenean daudenean gertatzen dira. Itsasaldien zikloaren protagonista nagusia ilargia da, eta eguzkiak, berriz, bigarren mailako rola betetzen du. Astroak elkarrengana erakartzen dira eta indar horren intentsitateak ozeanoaren gainazal likidoa nabarmen deformatzea eta ozeanoetan zehar uhin bat bezala lekualdatzea eragiten du. Horrela, Euskal Autonomia Erkidegoko kostaldeak ia bost metro neurtzen ditu marea bizietan.

Itsasertz kantauriarrak marearen desnibel handi samarrak baditu ere, itsasertz batzuetan are handiagoa da alde hori. Adibidez, Kanadako Fundy badiak munduko malda handiena du, 20 metrokoa. Oso gertu, Mont Saint Michelekoa dago, Frantzian, eta 15 metroraino irits daitezke.

Astroen arteko erakarpen horren intentsitatea gorputzen masaren araberakoa da, proportzionalki, eta distantziaren karratuarekiko alderantziz proportzionalki. Ilargia eguzkia baino askoz hurbilago dagoenez lurretik, nahiz eta masa txikiagoa izan, itsasaldien gaineko ilargi-efektua eguzkiarena halako bi da gutxi gorabehera. Hau da, marea osoaren bi heren ilargiaren ondorio dira, eta heren bat eguzkiarena.

Espainiako kostalde atlantikoan marea erdiarrunta da, hau da, bi itsasgora eta bi itsasbehera gertatzen dira egunero, eta hiru eta bost metro arteko zabalera du, gutxi gorabehera. Beste leku batzuetan, mareak egunekoak, egunekoak, irregularrak eta mistoak izan daitezke.

Bestalde, mareen taulak arduratzen dira urteko egun bakoitzean itsasgora eta itsasbeherak zer ordutan eta altueran gertatuko diren jakinarazteaz. Taula horiek urtero argitaratzen dira kostaldeko herri gehienetan, eta portu bakoitzeko marearen neurriak oinarri hartuta egiten dira. Funtsean, portu-erabilerei, portuetan ontzien sarrerei eta irteerei eta beste erabilera ludiko batzuei aplikatzen zaie, hala nola hondartzetako zona lehorrari, arrantzari edo itsaski-bilketari.

Azken berriak

Erlazionatutako berriak