Ulysses, ozeanoetako itsas zaborrei aurre egiteko proiektu zientifiko aitzindaria

• Eusko Jaurlaritzaren partaidetza duela, AZTIko teknologia-adituen eta Elecnor Deimos enpresa aeroespazialaren laguntza du 2020tik abian dagoen proiektuak
• Arantxa Tapia sailburuak amaiera eman dio aurkezpen-ekitaldiari. Jorge Ballester Data For Science Fundazioko zuzendariak eta Rogelio Pozo AZTIko CEOak hartu dute parte.
• 1.000 gailu baino gehiago zabalduko dira Bizkaiko golkoan, itsas zaborren jitoaren monitorizazioa indartzeko eta euskal itsasertzaren osasuna hobetzeko.

Donostia, otsailak 21. Ulysses Data For Science proiektua plastikoak ozeanoetara iristeak sortzen duen arazo gero eta handiagoari eta horren ondorio kaltegarriei erantzuteko sortu zen 2020an. Hasieratik, ikuspegi zientifikoa duen proiektu bat planteatu zen, epe ertain eta luzerako irtenbideak bilatuz. Zientziak denbora, zehaztasuna eta zorroztasuna behar ditu, azkarregi jarduteak prozesua oztopatu besterik ez baitu egiten. 2020ko ekainean, AZTI eta Elecnor Deimos enpresa aeroespaziala anbizio handiko proiektu bat garatzen hasi ziren, baina gauzatzeko modukoa. Urtebete lanean eman ondoren eta ikuspegi zientifikoa ezarri ondoren, proiektua Eusko Jaurlaritzako Natur Ondare eta Klima Aldaketaren Zuzendaritzari aurkeztu zitzaion 2021. urtearen erdialdean. Elkarrekin, zientzia-proiektua dibulgazio-ekintzen bidez aberastea lortu zen, euskal gizarte osoak, bere erakunde, enpresa eta herritarrak barne, parte hartzeko proiektu irekia izan zedin.

2024ko martxoan hasiko da Ulysses proiektuaren hedapena, gure itsaso eta estuarioetako zaborren kutsadurari buruzko datuak biltzea helburu duen zientzia-ekimen aitzindaria. Helburua da itsasoko zaborren etorrerari eta haien banaketari buruzko ezagutzan sakontzea, egoera kezkagarri hori prebenitzeko eta arintzeko estrategien katalizatzaile izan dadin.

«Zientziaren bidez, gure ozeanoak zaintzeko ekintza eraginkorrak sustatuko dituen ezagutza sortu nahi dugu», dio Jorge Ballesterrek, Data For Science Fundazioko zuzendariak. Irabazi-asmorik gabeko erakunde pribatua da, eta haren bidez gauzatuko da proiektu hau datozen 3 urteetan.

Eusko Jaurlaritzak parte hartzen du proiektuan, eta gizarte osoari irekitako aliantza publiko/pribatu batean oinarritzen da. “Funtsezkoa da Eusko Jaurlaritzaren lidergo instituzionalari esker hainbat eragile inplikatzea eta proiektua epe luzera integratzailea eta jasangarria izango dela bermatzea”, azpimarratu du Jorge Ballesterrek. Gure ozeanoen babesa partekatutako erantzukizuna da, eta gizarteak oro har parte hartzea funtsezkoa da ekimen honek arrakasta izan dezan.

Ulysses proiektu zientifikoak 1.000 gailu baino gehiago zabalduko ditu Bizkaiko Golkoan, itsas zaborren jitoaren monitorizazioa indartzeko diseinatuta. Alde batetik, Nerbioi, Deba eta Zadorra ibaien tarteetan urgaineko zaborra monitorizatzeko bideo-kamerak erabiliko dira. Gainera, hiru ontzi-mota erabiliko dira: Rangerra, sentsore aurreratuez hornitua; Travellerrak, GPSdun gailu modular txikiak, itsas- eta ibai-korronteen garraioa aztertzeko oso erabilgarriak; eta Wooden ontziak, sentsorerik gabeko zurezko ontzi txikiak, erabiliko diren ontzi gehienak. Azkenik, Wavy Ocean eta Littoral plataformak erabiliko dira, lehenago Meloa europar proiektuaren barnean garatuak.

Ulyssesek elkarri lotutako bost ekimen ditu, eta horietako bakoitzak eginkizun erabakigarria du gure helburu bateratuan. Ulysses Searekin, teknologikoki hornitutako hainbat flotaren bidez Golkoko itsas plastikoaren deribazioak trazatuko dira, eta satelite bidezko metaketak geolokalizatuko dira. Lortutako datuekin, deriba-mapak egingo dira, ondoren bildu ahal izateko. Ulysses Riversek ibaien eta itsasoaren arteko plastiko-fluxua ulertzen du, eta zabor horiek pilatzen diren gune kritikoak identifikatzen ditu. Ulysses School eta Experience-rekin, hezkuntza-jardueren eta erakusketa interaktiboen bidez, ingurumen-kontzientzia eta ingurumena babesteko konpromisoa sustatu nahi dira. Azkenik, Murriztu, Berrerabili, Birziklatu eta Berreskuratu ekimenak oinarri hartuta, Ulysses Circle taldeak ekonomia zirkularra sustatuko du.

Itsasoko zaborren kutsaduraren aurkako alfabetatzea

AZTI Euskal Autonomia Erkidegoko itsas eta elikagai-ikerkuntzan espezializatutako zentro teknologiko nabarmena da, eta nazioarteko onarpena du. Ulysses zientzia-proiektuaren teknologia-liderra da. Urte asko eman ditu itsas ekosistemen dinamikari, giza presioei eta itsasoak ematen dizkigun onura balioezinei buruzko ezagutza publikoa sustatzen. Ulyssesekin, AZTIk funtsezko zutabe bat bultzatu du: itsas alfabetizazioa, gizarte osoa elkartuz. Ekimen horrek zientzia ozeanikoak ekonomia eta politika jasangarriak garatzeko duen garrantzia azpimarratzen du, elkar ulertzea eta balio partekatuak ezarriz. Bestalde, Elecnor Deimos AZTIrekin egindako lanaren osagarri da, itsasoan dauden gailuen satelite bidezko jarraipena eginez eta “flota” ikusteko eta itsasoan zaborrak lekualdatzeko ereduak sortzeko denbora errealean mapak sortuz.

Ulysses proiektuaren helburua da ibai eta itsas ingurunearen ezagutzan aurrera egitea eta ingurune hori zaintzeko kontzientzia sortzea. “Proiektu hau euskal itsasertzaren osasuna hobetzeko helburuarekin laguntzen ari gara, gure itsas ekosistemak zaintzearen garrantziari buruzko ulermena eta kontzientziazioa sustatuz. Sektore publikoaren eta pribatuaren arteko lankidetza estua funtsezkoa da Bizkaiko Golkoa babesteko. Sektore horrek enpresak, industriak, unibertsitateak eta beste partaide batzuk biltzen ditu., lankidetza hori funtsezkoa da diziplina anitzeko ikerketa, teknologia jasangarriak garatzea, ingurumenarekin adiskidetsuak diren praktikak ezartzea eta politika eraginkorrak sustatzea bultzatzeko” adierazi du Arantxa Tapia Garapen Ekonomiko, Iraunkortasun eta Ingurumen sailburuak

Bestalde, AZTIko zuzendari Nagusia den Rogelio Pozok nabarmendu duenez, “teknologiek funtsezko zeregina dute itsasoko zaborra arintzen eta eraginkortasunez kudeatzen, eta horrek bilketari lotutako kostuak murrizten laguntzen digu. Adibidez, Ulysses Rivers-en, bideometriako sistema bat erabiliko dugu, kamera batek eta objektu flotagarriak detektatzeko algoritmo espezializatu batek osatua, ibai bateko sekzio batean dabiltzan zaborrak ia denbora errealean monitorizatzeko aukera ematen diguna.”

“Metodo zientifikoa erabiliz, datu zehatzak lor ditzakegu eta analisi objektiboak egin, gure ekosistemak zaindu eta babesteko neurri eraginkorrak hartzen laguntzeko. Ezinbestekoa da ikerketa zientifikoa babesten jarraitzea eta ebidentzia zientifikoa erabiltzea gure ekintzak bideratzeko ingurumenaren kontserbazioan eta ozeanoetako kutsadura plastikoaren aurkako borrokan.”, azaldu du Rogelio Pozok.

Ulysses-en azken helburua da gure ibaietan eta Bizkaiko Golkoan sakabanatutako zaborren aurkako tokiko politikak finkatzen laguntzea, jarraibideak emanez eta tresna adimendunak garatzea ahalbidetuz, flotatzen ari den itsasoko zaborra biltzeko lanak optimizatzeko. Ulysses-en ikuspegi kolaboratiboak proiektu izaera soila gainditzen du: mugimendu bihurtu nahi da. Hasieran tokikoa da, eta bere ekimenak beste herrialde eta kontinente batzuetara zabaltzea du helburu. Sektore publikoaren eta pribatuaren arteko lankidetza eta gizartearen parte-hartze aktiboa funtsezkoak dira asmo handi hori lortzeko.